Sesli Makale

Kastamonu Toplum Sağlığı Merkezi Başkanı Dr. M. Enes GÜNEŞ sosyal medya hesabından çok önemli bir koordinasyon yol haritası yayınladı. Biraz edite ederek olduğu gibi yayınlıyorum. Kendisine ulaşamadım ama sosyal medya hesabından yayınladığı için sorun olmaz diye düşünüyorum. Kendinden izin alamadan yayınladığım için hem özür diliyor hem de bu kadar güzel bir yol haritası hazırladığı için teşekkür ediyorum.

1- Orada 2-3 güne salgın hastalıklar başlayacak muhtemelen, kemirgenler ortalığa çıkacak. Çöplerin sıkıştırılarak, ağzı kapatılarak ve derhal uzaklaştırılması çok kritik. Açıkta asla gıda artığı bırakmamak orada çok önemli.

2- İlk stoklar eriyince son kullanma tarihi geçmiş ürünler depolara çekilecek, buna muhakkak dikkat etmeleri lazım. 

3- Çok acı ama köpekler ölülerin parçalanmış kolunu bacağını yemeye başlayacak. 

4- Motorize ekipler varsa onlar hasarlı bölgelere çok iyi giriyorlar, onları aktif kullanmak lazım. Çok hızlı malzeme taşıyabiliyorlar. 

5- Drone operatörleri de çok iş görecektir. Drone ile taşıma yapan sistemler var, bunların bölgeye çekilmesi çok faydalı olacaktır. Aynı şekilde, arazi araçları, safari-club’lar da bölgeye çağrılmalı. 

6- Demir kesme makası ve bilumum tersine inşaat materyali, tecrübeli inşaat ustası veya inşaat mühendisi marifetiyle çok iyi iş görür. İnşaat ustalarından, inşaat amelelerinden çok yararlanılabilir. İnsan kaynağından ziyade ekipman yetersizliği oluyordur sıkça. Bölgeye kim geliyorsa ekipmanı ile gelmeli.

7- Yardıma giden herkeste bir shift (vardiya) problemi olacaktır. Akdeniz milleti olduğumuz için insanlar beklemeye-dinlenmeye alışkın değiller ne yazık ki.

8- O bölgede çalışan herkesin tetanoz ve kuduz aşısı olması lazım çünkü tetanoz ve kuduzun ilacı yok ve kesilerle vücuda girip 3-5 gün sonra acıyla öldürür bu hastalıklar. Eldivensiz iş yapılmamalı orada. Gözlerini iyi koruması lazım herkesin. 

9- Su kaynakları çok kritik. Özellikle deprem dolayısıyla yeraltındaki çatlaklar suları kirletebilir. 

10- Birkaç gün içinde ishaller görülmeye başlanabilir. Çeşme suyu kültürü orada yaygın olabilir, depremden kurtulanlar hasbelkader çeşme suyu içip hasta olabilirler. Depolar derhal klorlanmalı.

11- Sular paket su dahi olsa açıkta beklerse, iyi şartlarda saklanmazsa ishal yapabiliyor. Su ve gıdaları yerden yüksekte ve üzeri opak bir örtü ile örtülerek muhafaza etmek gerekiyor.

12- Gıda yardımları iyi saklanmazsa hiç akla gelmeyecek şekilde gıda zehirlenmeleri olabilir. Öte yandan ekmekler poşetli olarak üretilip bölgeye gelmeli ve yıkanamayacak hiçbir gıda afet bölgesine yakın yerlerde stoklanmamalı.

13- Koordinasyon için yeterince alan açılması gerekir. Bölgeyi, her 1000 metrekarelik bir alan için 10.000 metrekarelik bir alan kadar genişletmek gerekiyor çünkü hem konaklama, hem tuvalet-duş gibi ihtiyaçlar, hem yeme-içme servisleri, hem çöpler, hem depo alanları, hem koordinasyon merkezleri... için büyük alanlara ihtiyaç duyuluyor.

14- Bu koordinasyonları AFAD yapıyordur ama AFAD’ın tüm kadroları yetişemeyebilir ne yazık ki, olay çok büyük bir olay. 

15- Psikologlara büyük iş düşüyor. Sürekli herkesin story atması, video çekmesi oradaki insanları çok kötü etkiliyor. İnsanlar acılarını rahatça yaşayamıyor. O kalabalık içinde yalnız kalabilecekleri alanlar açmak lazım. AFAD kontrolü ele aldıkça oradaki dramaqueen’leri uzaklaştırması lazım.

16- Aileler kaybettikleri yakınların acısına düşüyorlar istemsizce, çocuklara çocuk psikologları acil destek olmalı yoksa bunun acısını 20 yıl sonra görmeye başlarız.

17- Çok kritik başka bir şey söyleyeceğim: Enkaz kaldırılırken elektrik verilecek o bölgeye. Burada elastik çizmeler çok önemli. Yerdeki açık uçlardan, elektriğin olmadığı düşünülen yerlerden elektrik çarpmasıyla insanlar ölebilir. Bir anda olupbiter her şey. Çok kötü sonuçları olur. Özellikle ıslak elektrik hatları ölüme davetiye çıkarır. Bu konuda insanlar çok ciddi uyarılmalı. Çok çok hayati bir sorun bu, kalanlar için.

18- Gözlerde siperlikle çalışılması gerekiyor. Gönüllü biri oradan bir yerini sakatlayıp, kör olup dönebilir, hiç şakası yok.

19- Fareler çıkabilir, hiç beklenmedik hastalıklar görülebilir. Özellikle afetin 2. dalgası için enfeksiyon hastalıkları ve halk sağlığı uzmanlarının sahada olmasına ihtiyaç var.

20- Ara ara belirli bölgelerin böceklere karşı ilaçlanması lazım hijyen açısından ama bunu yaparken doğal denge bozulacağı için sürekli birilerinin bu durumlara karşı tetikte olması gerekiyor. Tarım Müdürlükleri’nin bu konuda yetişmiş elemanları var.