Sesli Makale

12 Nisan 2015

Joseph Nye Harvard Üniversitesi’nde Profesör olan ve “Is the American Century over ?” başlıklı kitabı yazmış olan kişi. Bugünlerde birçok kişi ABD’nin ekonomik ve siyasi çöküşte olduğu tezini gündeme getirmekteler. Çöküşün son örneği olarak da Çin tarafından Dünya Bankası’na rakip olarak kurulan  Asya Altyapı Yatırımı Bankası’na, ABD’nin engellemeye çalışmasına rağmen başta en büyük dostu İngiltere olmak üzere bir düzine ABD yandaşı ülkenin üye olması ve ABD’nin bu durumu engelleme çabalarının boşa gitmesi gösteriliyor. 

1941 yılına bir gazeteci,  Time dergisinin editörü Henry Luce, dergide “Amerikan Yüzyılının” başladığını ilan etmişti. Şimdi de birçok uluslararası medyada “ABD’nin çöküşü” yazılıp, çizilip tartışılıyor. Joseph Nye ise bugünkü ABD’nin çöktüğü tezinin yanlış olduğunu düşünüyor. 
Nye’ın görüşüne göre önümüzdeki on yıllarda ABD’nin gücünün hızla azalacağı öngörüsü yanlış, çünkü bu tahminler daha önce yapılmış olan birçok öngörünün boş çıktığı gerçeğini göz ardı ediyor. Ona göre kimse 1970’li yıllarda Rusya’nın gücünün aşırı değerlendirildiğini ve bu değerlendirmenin yanlış çıktığını, sonra 1980’li yıllarda Japonya’nın gücünün Rusya gibi abartıldığını ve de bunun da boş çıktığının unutulduğunu hatırlamıyor. Nye’a göre bugünkü “Çin yüzyılı geldi” değerlendirmeleri de benzer şekilde yanılgı içinde. 
Tabii ki Çin’in göreli olarak hızlı ekonomik büyüme yaşaması onu ABD’ye yakın bir ekonomik kaynak yapısına getirecek. Ama bu Çin’in ABD’yi askeri, ekonomik ve soft power denen güç açısından öne geçmesi demek değil. Nye ” Zaten Çin’in ekonomik büyümesi de yavaşlamaya başladı!” diyor. 
Ona göre yapılan tahminlerin hepsi tek boyutlu. Mesela kimse global çapta öğrencilerin ABD’de okumayı tercih etmesini gündeme getirmiyor. Veya ABD’nin çok yüksek olan askeri avantajını da ortaya koymuyor. ABD’nin Avrupa, Japonya ve Hindistan ile ilişkisinin boyutu ve temelleri de düşünülmüyor. Çin, Avrupa  gibi ülkeler bu yüzyılın ilk yarısında tabii ABD’yi geçebilirler ama bunun olasılığı da çok yüksek değil. Tabii ABD birçok problem yaşamakta. Yüksek borç, gelir eşitsizliği,iç siyasi çekişmeler gerçek. Ama coğrafya, girişimcilik kültürü, demografi, teknoloji ve enerji ABD’ye büyük avantaj sağlamakta. Kötümser düşünenler ABD’nin terörist ataklara karşı kendi içine kapanarak, açık bir ülke olmasının avantajlarını kaybetmesi olasılığını veya Vietnam ve Irak’ta olduğu gibi aşırı reaksiyon göstermesini çöküş nedeni olarak gündeme getiriyorlar. 
Nye bir Çin yüzyılına geldiğimizi düşünmüyor. Ama ABD’nin ABD  yüzyılının sonunda da değişeceğini ve ABD’nin dünya ekonomisi içindeki payının küçüleceğini düşünmekte. 
ABD geçmişte de bazı gelişmeleri önleyememişti. Örneğin 1956 yılında ABD Sovyetlerin Macaristan’daki isyanı bastırmasını engelleyememişti. Benzer şekilde ABD Süveyş Kanalı’nın yandaşları İngiltere, Fransa ve İsrail tarafından işgalini de durduramamıştı. 
Tabii geçmişe pembe gözlükle bakmamamız gerek. Bugün dünya çok daha kompleks bir yapı. Ama ABD bir 40-50 yıl kadar daha gücünü devam ettirerek yüzyılı tamamlayacaktır. Ama ABD 1941 yılındakinden çok farklı bir yapıda bir ülke olarak gene de güçlü olmaya devam edecektir.  
Bu konuyu incelemeye devam edeceğiz! 

Akşam