Sesli Makale

Macaristan ziyaretinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’la buluşan liderlere baktınız mı? Uzlaştıkları konular ayrı bahis ama Macaristan, Türkiye, Katar, Sırbistan, Azerbaycan, Özbekistan, Bosna-Hersek nasıl bir kümedir? Ankara’nın birbirleriyle de kesişen böyle çok kümesi var…

Çok kutuplu dünya tartışmalarının ana başlıklarından biri de bunlar işte. Küçük ve orta boy ülkelerin yeni dönemde risk ve fırsatları nasıl karşılayacaklarına yönelik fikir jimnastikleri sık yapılıyor. Bir de “yeni nesil orta boy güçler” var. Kümelere katıldıklarında, “kutup çizgisinde” stratejik sonuç üretebiliyorlar.

Kendi üzerimizden şöyle örnekleyelim…

Macaristan görüşmelerinden somut sonuç çıktı mı? Çıktı. Azerbaycan-Türkiye-Macaristan enerji alış-verişi kuruldu. Avrupa’ya da göz kırpmak demek bu. ABD ve Rusya’nın dikkatini hemen çeker, üstüne de çıkar; İngiliz ve Almanlara bakarsanız, Rusya-Türkiye-Katar’ın yeni bir tahıl yolu açacakları üzerine de söylenceler var.

Fakat Türkiye’nin başka takvimi de var…

 

ÇOK KÜME, HEPSİ BİZ KÜME…

Macaristan’ı bir sayarsanız, Eylül ayında iki büyük toplantı var. Biri ABD’de. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu var. Dünya için önemli kararların alınacağı söyleniyor. BM’nin durumunu ve Ankara’nın BM’ye bakışını yaşanan son Kıbrıs terbiyesizliğinde gördük. Dünya bir yana kendisine faydası var mı?

Öncesinde Hindistan ziyareti var. Cumhurbaşkanı G-20 zirvesine katılacak. Bu da kalıplı bir buluşma. Her iki ziyarette gerçekleşecek ikili temasların sonuçlarını izleyeceğiz. İlk resmi/protokoler açıklamaların sonra pratik adımlara, fark edilmeyen açılımlara dönüştüğünü biliyoruz.

Fakat bir toplantı daha var.. Ona katılmıyoruz…

Dün başlayan 15’inci BRICS zirvesi, Güney Afrika’nın başkenti Johannesburg’da yapılıyor. 40’tan devlet ve hükümet başkanı orada olacak. Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya zaten deve dişi gibi üyeler. Yine çok sayıda ülkenin üyelik başvurusu var gündeme alınan; İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Arjantin, Cezayir, Bolivya, Endonezya, Mısır, Etiyopya, Küba, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Komorlar, Gabon ve Kazakistan…

Anti-dolarizasyon, çok kutuplu dünya, alternatif yapı, adil küresel düzen, Ukrayna, Güney-Kuzey, Asya-Pasifik gerilimleri hep konuşulacak.

Bu da üçüncü önemli toplantı…

Doğu, Batı ve küme!

Burada duralım…

 

DOĞU YEKPARE DEĞİL…

‘Duralım’ dediğim, durduğumuz/duracağımız yerle ilgili…

Türkiye, BRİCS’e katılmıyor. Katılmıyor ama sayılan tüm ülkelerle özel ilişkileri var hem de genel intiba şu ki, BRICS veya ŞİÖ ile temsil edilen dünya tasavvuruna, ortak itirazlarına eğilimi var.

Ama şunlar da gerçek; Türkiye’nin fiilen içinde bulunduğu NATO, BM, G20 kanadına gönülden inanmışlığı/itimadı, ideolojik bağlılığı var mı? Ya da BRİCS/ŞİÖ ülkelerinin küresel hedefleri, siyasi görüşlerine akıl yatırmışlığı var mı? Evet, Batı ülkelerinin ve kuruluşlarının on yılları aşan çirkef politikalarına haklı dik duruşları ortada ama mevcut şartların ortaya çıkardığı Rus-Çin çizgisine nerelerde yakınlaşıyor nerelerde uzaklaşıyor? Tüm kutuplara yeni dünyanın açtığı fırsat ve risk penceresinden bakıyor Ankara. Doğrusu da bu. Fakat ilelebet süremez!

Batı’yla “iyi ve kötü günde” izdivaç çoktan sona erdi. Kader, silah, dava arkadaşlığından söz edilemez. Peki ama Doğu’yla?

İşte bunun için “duralım” ve Doğu’yu yine “şimdi”nin fotoğraf karesi üzerinden sakince değerlendirelim…

Bir, ABD/Batı’ya bir “alternatif” oluşturmaya çalışıyorlar mı gerçekten? “Buna hazırlar mı” sorusu dahi ikincildir hatta yanıltıcı olabilir.

İki, esasında, “çıkarlarını bu düzene dahil etmeye çalışıyorlar”. Pastadan daha çok pay istemektir tamam ama Batı pastasının küçülmesi, en azından üleşilmesi anlamına geliyor. Zaten çatışma bu yüzden…

Üç, Batı’nın bu stratejik talebi sonuna kadar ötelemesi mümkün gözükmüyor. Doğu’nun en çekici avantajı, Batı’nın nabzının giderek daha az duyulması. Sonuçta “Batı’nın sulandırılması/seyrelmesi” gibi bir tablo ortaya çıkacak…

Dört, bu anlamıyla müesses Batı düzenine alternatif veya rakip değil, düzeni sadece yeniden okuyan/yorumlayan bir harita ortaya çıkabilir ve yüksek ihtimaldir…

Beş, ABD’nin Çin ve Rusya’yı kuşatma planı yüzünden Pekin-Moskova ilişkisi şimdiye kadar “mümkün değil” denilen kabulü aşarak stratejik ortaklığa ulaştı. Ama ŞİÖ ve BRİCS üyelerinin tamamı aynı noktada mı?

Altı, Hindistan mesela. Hâlâ ABD’ye daha yakın. Konjonktürün işine geldiğini görüyor, buna göre oyun kuruyor. Rusya ile ilişkilerinde etli gelişmeler yaşanırken, Çin’le rekabetinin arkasına Washington’u rahatlıkla alabiliyor. BRICS üyesi ama yeni üyelere her zaman sıcak bakmıyor. Diğer üye/adaylara tek tek bakıldığında da ton farklarını hemen yakalamak çok mümkün.

 

HIZLA ACELEYİ KARIŞTIRDIĞINIZDA, TEMKİN TEMBELLİK OLUR…

İşte Doğu işte Batı…

Hal böyleyken Türkiye bu kanatlara nasıl bakıyor?

Karar aşamasından uzaktayız ve gerekmiyor da. Fakat küresel karambolün getirdiği pozisyonların tamamına adayız. Gol de atıyoruz.

‘Türkiye Yüzyılı’nın sonrasını şimdiden hesaplaması gerekiyor. Türk Yüzyılı bunlardan muaf olamaz. Bu yüzden hep, herkese eşit mesafeden değil, herkesle birlikte olmaktan bahsediyoruz.

yazının devamı