Sesli Makale

Dünyanın bugünkü sorunlarının birçoğunun petrol, yani enerji sektöründen kaynaklandığını düşünenler var. Bunun incelenmesi gerek.

Ekonomik analiz arz ve talebin, fiyatı ve miktarı belirlediği yaklaşımından hareket eder. Dünya nerede ise on yıldır krizde. Bu da büyümenin birçok yerde yavaşlaması demek. Bu da petrol ve de genel olarak enerji talebinin azalması demek. Talep azaldığında bir çözüm, arzı talebe eşdeğer gelecek şekilde kısmaktır.

Dünyanın bilinen petrol rezervleri en yüksek olan ülkelerini aşağıda özet olarak veriyorum. Venezüella global düzeyde petrol rezervlerinin yüzde 17.5 kadarına sahiptir. Suudi Arabistan ise yüzde 15.7 kadarına sahip. Kanada bu iki ülkenin arkasından gelmekte ve globalde payı yüzde 10.2 kadar. Dördüncü olarak İran yüzde 9.3 oranı ile gelmekte. Irak ise yüzde 8.8 pay ile beşinci. Rusya ise yüzde 6.1 paya sahip ve altıncı, Kuveyt ise yüzde 6.0 pay ile yedinci.
Çin global birincil enerji tüketiminin yüzde 23 kadarını yapmakta. ABD ise ikinci geliyor ve tüketimin yüzde 17.8 kadarını yapıyor. Rusya tüketimde yüzde 5.3 ile üçüncü ve Hindistan da yüzde 4.9 ile dördüncü. Üreticiler arasından sadece Rusya ve Kanada tüketiciler arasında da varlar.

Geçmişte OPEC fiyatlar düştüğü zaman arzı kısardı. Arz kısma işini de Suudi Arabistan lider olarak yapardı. Ama bu sefer Suudi Arabistan arzı kısmadı. Tersine artırdı. Çünkü İran nükleer silah sorunu nedeniyle cezalı idi. Venezüella da çok kötü yönetilen bir ülke olarak iflasın eşiğinde idi, petrolünü çıkaramıyordu. Bu ortamda ABD’nin de kaya petroü çıkartarak 40 yıldır yasak olan petrol ihracatını başlatması fiyatları iyice düşürdü.

Peki fiyatların düşmesi kime yarıyordu? Petrol ülkelerinin şirketlerinin üretimine bakınca Suudi Arabistan’ın avantajı ortaya çıkıyor. Rystad Energy adlı araştırma şirketi aşağıdaki başa baş değerlerini hesaplamış. Petrol fiyatı 60-70 dolar varile indiğinde iken Kanada, Mısır, Nijerya, ABD ve Britanya petrol şirketleri kâr edemiyor, ya başa baş durumdalar ya da ziyan ediyorlar. 50 ila 60 dolar arasında fiyat varken de Venezüella ve Rusya petrolden kâr edemez hale geliyor.

Petrol 40-50 dolar arasında fiyatlanırken Norveç ve Katar da kâr edemiyor. 20-30 dolar arasında ise İran ve Irak başa baş duruma geliyor. 10-20 dolar arasında bile başa başa gelebilen sadece iki ülke var Suudi Arabistan ve Kuveyt!
İşte Suudi Arabistan Kuveyt’in bile üç misli petrol üreten bir ülke olarak arzı arttırdığı zaman, en güçlü rakiplerini piyasada hırpalamış ve dışarıda tutmuş oluyor.

Ama tabii ki Çin’in yavaşlaması, ABD’nin de tam toparlanmamış olması petrol talebini kısmış bulunuyor, bu da Suudi Arabistan’a yarıyor. Ama Suudi Arabistan da arzı yüksek tutarak ve petrol fiyatını da aşağıya doğru iterek, birçok ülkenin petrol arz etmesini veya kar etmesini de engelliyor.

Emtia satıcısı gelişen ülkeler Çin gibi ekonomilerin genel taleplerinin kısılması nedeniyle demir, bakır, krom, nikel gibi birçok emtiada kâr edemez hale geldiler ve çok zorlanıyorlar. Ama Suudi Arabistan da enerji üretim ve satışındaki Kuveyt hariç tüm rakiplerini zora sokarak kendini kurtarmaya çalışıyor. İran ise varili 20-30 dolara inen bir petrol ortamında kar edemiyor. Yani Suudi Arabistan hem ABD gibi kaya petrolcü rakipleri pasifize etmiş, ilave yatırım yapmalarını engellemiş oluyor, hem de İran gibi Yemen’deki savaşta karşı saflarda olduğu bir düşmanı da zora sokmakta. Aramco şirketlerinden bazılarını yüzde 10 veya 15 hisselerini satarak önümüzdeki dönemdeki tüm nakit sıkıntısını da ortadan kaldırmayı planlıyorlar. Bir taşla birkaç kuş durumu yani!

Akşam
19 Ocak 2016